________________________________________________________________________
___
__ ___ ___ _ ___ ____ | _| _ _ _ ___
/ _|| || | | || | |_ || |_ | \ | || || |
/ / | | || | | | || | | / / | _| | \| || || | |
_/ / | _|| | | _| || \ / /_ | |_ | |\ || || |
|__/ |_| |___|| | ||_|\_\|____||___| |_| |_||_||_|_|
|___|
________________________________________________________________________
Poniedzialek, 26.05.1997 ISSN 1067-4020 nr 151
________________________________________________________________________
W numerze:
Tadeusz K. Gierymski - Inside the Vatican
Jurek Osipiuk - Nowosci o AIDS
Izabella Wroblewska - Autentyzm zabytkow
Jurek Krzystek - Co jest autentykiem?
Malgorzata i Katarzyna Zajac - Fryderyki '96
Claudio Kutz - Re: Narciso Yepes
Jacek Arkuszewski - Re: Paul Sacher
________________________________________________________________________
Tadeusz K. Gierymski
INSIDE THE VATICAN
==================
There is a book I want to tell you about, namely:
Reese, Thomas J., "Inside The Vatican: The Politics and Organization
of the Catholic Church," Cambridge, Mass.: Harvard University Press,
1996, 317 pp., $24.95.
Thomas J. Reese has a Ph.D. in political science from the University of
California at Berkeley. He has written "The Politics of Taxation"
(1980), "Archbishop: Inside the Power Structure of American Catholic
Church" (1989), and a "Flock of Shepherds: The National Conference of
Catholic Bishops" (1992).
Having spent "three exciting years" in Washington as a writer for "Tax
Notes" and a lobbyist for Taxation with Representation, a public
interest tax reform organization, he left Washington to become an
associate editor of "America," an influential Jesuit weekly in New York,
where, he says, "for seven years I wrote about politics, economics, and
anything else that struck my fancy."
The 1989 and 1992 books he wrote while he was at Woodstock Theological
Center at Georgetown University. "The first examines politics and
governance in the local church, while the second looks at the church on
the national level."
"Inside the Vatican" completes the series; there is no higher level of
church organization and power to examine. Not in this life, anyway.
Fr. Reese - he is a Jesuit priest - asserts that one does not need to
read the previous books to understand this one, of which he says:
This is not a work of history, theology or canon law,
although these disciplines are sometimes used to
explain how and why the Vatican operates as it does
today. Rather, I examine the governance of the church
from the perspective of social science.
To gather materials for it he spent the academic year 1993-94 in Rome
where he interviewed more than a hundred people working in the Vatican,
including thirteen cardinals. Most of the interviewees allowed him to
tape the interviews, but very few agreed to have their names used.
The result is an account of the day-to-day operation of dicasteries
(offices) making up the Roman Curia, which helps the Pope to administer
the Church. He describes the management practices of this complex
bureaucracy employing 1,740 people.
We are just an eyeblink away from the year 2000, and, he points out,
among the institutions of the world the Church is one of the few that
shaped "every one of the last twenty centuries."
For almost two thousand years Christianity has
intimately touched the personal lives of millions of
individuals, whether rich or poor, powerful or
powerless, famous or unknown. Even those who are not
members of the church find it impossible to ignore
because they are often forced to define themselves
through their opposition to certain Christian
teachings and practices.
Christianity has had an impact on family life,
economic transactions, political alliances, artistic
achievements, and the way in which we understand the
meaning of life and human purpose. It has formed
cultures and changed the course of history. Its
teachings touch areas as private as sexual fantasies,
and as public as nuclear war. It preaches salvation to
sinners and everlasting life with God for the faithful.
And Christianity has accomplished all this as a community of believers
organized as a church, at the head of which is the pope helped by the
Vatican. When he puts it like this Fr. Reese may perhaps be forgiven for
taking a detailed look at the minutiae of its structure and function.
He writes - and these are titles of chapters - about Papal Roles, the
College as well as the Synod of Bishops, the College of Cardinals, the
Roman Curia, the Vatican officials, Papal Leadership, Vatican Finances.
He admires the Pope, but grudgingly. He emphasizes the strong
personality of John Paul II, writes of his daily habits, of how he works
and prays, of the type of people he likes to see and how one gets to see
him.
The Pope apparently dislikes sycophants, "likes strong, forceful
characters like himself," and the cardinals in the Curia with the
greatest influence "are strong personalities who argue their positions
forcefully and know how to get things done."
Ultimately he criticizes the Curia for being too strong and too faithful
to the Pope, preferring a more decentralized way of running the church.
He suggests that the Vatican should become something like a central
clearing house, and the Pope a facilitator of communication; not quite
the role John Paul II would agree to.
Fr. Reese gives much attention to, and vents considerable animus against
Msgr. Stanislaw Dziwisz, who has been with the Pope since his days in
Krakow. He describes Fr. Dziwisz as the most powerful personal
secretary, a man with too much power and too much control. The index
reference to the "Polish Mafia" points to the pages discussing his
influence.
Some cardinals have great difficulty ever getting in to see the Pope
because of Msgr. Dziwisz. While his power has continued to grow, the
office of the sostituto has continued to decline in influence.
The Vatican's finances have been much in the news lately, and even a
matter for scandal historically; the selling of indulgences is an old
example.
Fr. Reese writes in a chapter devoted to money-matters:
Not surprisingly, given the complexity of the papacy,
papal finances are also complex. Some of this
complexity is of recent origin and well grounded in
intelligent financial administration. For example,
there are separate budgets and accounts for the
diocese of Rome, the Vatican City State, the Vatican
bank, the Roman curia, Peter's Pence, St. Peter's
Basilica, Lateran University, Gesu Bambino Hospital,
and a dozen autonomous operations.
[...] For example, APSA, Vatican City, and the
Congregation for the evangelization of Peoples
own rental apartments in Rome.
The Vatican has
only made public the finances of the administration of
the Holy See, this partial disclosure leaves people
wondering what is in the other accounts.
Only recently has there been an attempt made to keep the books in a
professional fashion,
and most of the prelates at the top have no training
in finances and have trouble understanding financial
reports if they ever look at them.
The complexities and details of the financial arrangements are too
difficult to summarize briefly.
Chapter 9 - "Outside the Vatican" - begins with a most fascinating
sentence:
A Pope's worst nightmare is a bishop.
Examples? Archbishop Marcel Lefebvre,
who cuts himself loose from the college of bishops
and goes into schism.
Equally
scary are dissident theologians like Martin Luther,
whose ideas can fracture the unity of the church for
centuries.
It is not surprising that Fr. Reese gives some attention to the
selection of a bishop.
The pope has been very successful in finding bishops
who reflect his views on women's ordination, clerical
celibacy, and birth control. In the United States, he
has been successful in finding bishops who also share
his social justice agenda.
In other parts of the world, like Latin America,
traditional theological views often go hand in hand
with conservative political views. As a result,
although these bishops reflect the pope's views on the
church, they are less enthusiastic about social
justice and human rights.
In addition, by stressing fidelity to the pope over
sensitivity to local concerns, the Vatican's choices
of bishops have in many cases alienated the local
church from Rome rather than fostered unity. In
Austria, the Netherlands, Switzerland, Germany, and
other countries there have been loud public protests
from priests and the people over the appointment of
some bishops. In Germany and Austria a petition was
circulated that gathered millions of signatures
protesting Vatican policy.
This, for me, is a fascinating chapter. This is how Fr. Reese
introduces his discussion of the problems with theologians:
While bishops can avoid problems with the Vatican by
using vague language or simply avoiding certain
topics, this is more difficult for the theologians.
As teachers and writers, they are supposed to be clear
and precise in expressing their views. Nor can they
claim to be misquoted when it is their writings under
question.
Very complex issues intermingle here: the doctrinal purity, sometimes
the academic freedom, the fact of Vatican II, the rehabilitation of
theologians who have suffered under severe restrictions with regard to
their ability to teach and publish.
Father Bernard Haering, a moral theologian said
that his honor was offended more when the congregation
[Congregation for the Doctrine of the Faith, tkg] was
examining his works than during the four times he was
brought to court during the Nazi rule in Germany.
"The processes of Hitler were more dangerous, but
they were not an offense to my honor, while those
of the Holy Office were a grave offense." he said.
Leonardo Boff complained that the exercise of
doctrinal power "is cruel and without pity."
He wrote that "it forgets nothing, pardons nothing,
covers everything," and that the result is "the boxing
in of intelligent theology."
The last chapter, # 10, is appropriately titled "Toward the Next
Millennium."
It begins:
For almost two thousand years Christianity has faced
numerous challenges from persecution to state support,
from poverty to prosperity, from Neo-Platonism to
Marxism, from paganism to atheism, from feudalism to
capitalism, from the Black Plague to AIDS, from the
cross-bow to the H-bomb, from the printing press to
the Internet, from religious wars to ecumenism.
The Vatican needs, writes Fr. Reese, to continue to respond to modernity.
The papacy and the church were hostile toward many of
the economic, political, intellectual, and cultural
developments of the nineteenth century. In the face of
rapid and frightening changes, the church came to be
understood as a sign of what was eternally valid and
unchangeable. Socialism, the secular state, and the
influence of the Enlightenment were seen as threats to
religion and the church's position in society.
It seems that the Church will continue to face economic and political
challenges involving democracy and human rights, the end of colonialism,
continuing decline in priestly and religious vocations, the expansion of
literacy and education which changed the relative position of the church
officials in society and culture, the decrease in the prestige of
philosophy and theology, commercialization by mass media of culture,
growing alienation of educated Catholic women from the Vatican
hierarchy, the growing doubts amongst the clergy and the faithful about
the teaching on birth control sexual ethics, divorce and male celibate
priesthood.
Anticlericalism arose in Europe, but rarely in the United States where
the Catholic clergy were on the side of the
immigrants, workers, and labor unions against a WASP
establishment.
Pope Leo XIII (1878-1903) responded to the industrial
revolution with the social encyclicals, trying to find
an alternative to unbridled capitalism and state
socialism. The church still lost millions of working-
class people because it lacked practical pastoral and
social programs that could reach them. Centuries of
ministry to peasants and nobles in an agricultural
society did not prepare the church to deal with urban
laborers and the middle class.
The church today is very sympathetic to the rights of the workers and
the needs of the poor, and thus likely to come in growing conflict
with a middle class that values economic efficiency and
feels exploited by government taxes and labor unions.
That group is feeling alienated from the hierarchy because of its teaching
on social justice.
The Third World bishops object to IMF policies imposing fiscal
restraints on government services to the poor and abolishing of price
controls; the local bishops oppose closing of local factories.
Bishops do not have absolute faith in the working of
the free markets, free trade, or government
deregulation, and they challenge policies that have a
negative effect on workers and the poor. Whether these
policies make economic sense in the long run is
irrelevant to them since their people live in the
short run.
Pope John Paul II issued a letter on women in 1995, stressing some
positive aspects of feminism. Having read it I doubt that it will do
much to placate the dissatisfied women and Fr. Reese also does not
appear to be reassured by it, since he writes:
If the church loses educated women in the twenty-first
century the way it lost European working-class males
in the nineteenth century, it will be in serious
trouble. The church has already seen a drastic decline
in the number of women willing to be sisters in the
First World. The shortage of religious women is having
a serious financial and spiritual impact on the
church's educational and social service programs.
The laity is moving around shopping for parishes sympathetic to their
concerns.
As a result of this mobility, Catholic parishes are
becoming based less on geography and more on ideology
and culture. Organized dissent and petitions net
millions of signatures in many European countries.
The church will need to respond positively to such challenges.
The next millennium will require a new style of
leadership, which is only now beginning to develop in
the Catholic church, to deal with an educated populace
used to asking questions and exercising freedom. It is
a style that American Catholic leaders are more
comfortable with than their European and Latin American
colleagues,
who grew up in isolated and homogenous environments, and have a cartel
vision of Christianity,
They object to other churches coming into their territory. They fear a
free market where individuals are approached by different churches and
allowed to choose.
Some American religious leaders see that the faithful must be persuaded
rather than commanded, that denominational differences seem to be
loosing their relevance, and the next century may see a realignment of
churches
that will have little to do with the doctrinal
divisions of the Reformation and more to do with
marketing and media strategies.
The current Vatican strategy of accentuating
differences is going in the opposite direction,
toward a more centralized, uniform, and doctrinaire
church.
Fr. Reese sees little evidence that this
will appeal to an educated middle class that will be
an even larger part of the population of the future.
The Vatican has always borrowed structures and procedures from secular
society, its operations were transformed in this century by modern
technology and means of communication and, Fr. Reese says, it will
continue to evolve in ways that "could make it look very different from
what it is today."
It already has its home page on the World Wide Web which "can be
navigated only with a browser that supports 'frames'" at
, and it probably will not be able to control the
flow of information and communication.
For example, Bishop Jacques Gaillot no longer has a
diocese, but he now has a Web site at
(http://www.partenia.fr).
Still, Fr. Reese expects more incremental rather than radical changes, but
if you want more details of that you will have to read his book
yourself.
tkg
________________________________________________________________________
Jurek Osipiuk
NOWOSCI O AIDS
==============
[artykul oryginalny nadeslany przez Autora]
"... And hope is brightest when it dawns from fears."
Sir Walter Scott (1771-1832)
Tak zaczynalo sie w czasopismie Science podsumowanie najwazniejszych
osiagniec w nauce w 1996. Pierwsze miejsce przyznano osiagnieciom w
zwalczaniu wirusa HIV uwazanego za przyczyne choroby AIDS. Rok
wczesniej AIDS byl uwazany za rowny wyrokowi smierci. Rok 1996
(wlaczajac grudzien 1995), po okolo 15 latach zmagan z choroba AIDS,
przyniosl odkrycia, ktore pomogly lepiej zrozumiec przebieg choroby jak
i rowniez nowe, skuteczniejsze srodki medyczne. Nowe leki, nazywane
inhibitorami proteazy, razem ze starszymi srodkami przeciw wirusowi HIV
moga obecnie drastycznie obnizyc poziom wirusa HIV we krwi u osob
zakazonych. Ostatnio rowniez odkryto naturalnych sprzymierzencow w
walce z wirusem HIV, polipeptydowe czasteczki nazywane chemokinami (ang.
chemokines), bedace czescia obrony systemu immunologicznego.
AIDS rozwija sie zwykle po 6-10 latach od zakazenia wirusem HIV.
Obiektem ataku wirusa sa glownie limfocyty T CD4+ (grupa bialych
krwinek, bedaca czescia obrony immunologicznej organizmu). Wirus dziala
powoli, jednakze systematyczne obnizenie ilosci limfocytow jest zwykle
obserwowane wraz z uplywem czasu i w koncu nastepuje zniszczenie
mozliwosci obronnych organizmu. Ta sytuacja jest okreslana syndromem
AIDS i nawet choroby niegrozne w normalnych warunkach czesto koncza sie
smiercia.
Wirus HIV nalezy do retrowirusow. Informacja genetyczna wirusa jest
zawarta w RNA, a nie w DNA jak to wystepuje w innych organizmach. Aby
wprowadzic wirusowe RNA wraz z wirusowymi bialkami do wnetrza zakazonych
komorek, wirus wiaze sie do specyficznej czesci powierzchni komorki.
Wewnatrz komorki wirusowy enzym nazywany odwrotna transkryptaza
przekopiowuje RNA do postaci DNA, ktore moze byc nastepnie wlaczone do
komorkowego DNA przez inny enzym wirusowy. Od tej chwili material
genetyczny wirusa jest traktowany przez komorke jako "wlasny" i
komorkowe enzymy sa wykorzystywane do wytwarzania nowego wirusowego RNA
jak i wirusowych bialek. Przed uformowaniem sie dojrzalych czasteczek
wirusa, czesc nowowytworzonych bialek wirusowych musi byc nacieta przez
inne bialko wirusowe nazywane proteaza.
Do niedawna jedynymi srodkami przeciwko wirusowi HIV byly leki przeciw
odwrotnej transkryptazie (jak AZT, d4T lub 3TC). Mialy one malo skutkow
ubocznych chocby dlatego, ze organizm ludzki nie potrzebuje tego typu
enzymu. Po pewnym czasie jednakze leki te przestawaly przynosic
jakiekolwiek efekty ze wzgledu na wysoka czestotliwosc mutacji wirusa
(wynikajaca z wlasciwosci odwrotnej transkryptazy do wprowadzania
stosunkowo duzej liczby bledow do przepisywanej informacji genetycznej).
W grudniu 1995 amerykanska Federal Drug Administration (FDA)
zatwierdzila pierwszy lek (Saquinavir) dzialajacy na wirusowa proteaze.
Na podstawie trojwymiarowej struktury wirusowej proteazy po jej
krystalizacji "zaprojektowano" lek wiazacy sie do miejsca aktywnego
proteazy i hamujacy w ten sposob aktywnosc tego enzymu. Rok 1996
przyniosl zatwierdzenie kilku innych srodkow medycznych blokujacych
proteaze wirusowa (Ritonavir, Indinavir lub Nelfinavir). Testy medyczne
pokazaly, ze w wiekszosci przypadkow najskuteczniejsze okazalo sie
polaczenie dzialania 3 lekarstw jednoczesnie: dwoch przeciw odwrotnej
transkryptazie i jednego przeciw proteazie. W ten sposob dzialano na dwa
rozne etapy rozwoju wirusa, a uzycie dwoch lekow przeciw odwrotnej
transkryptazie pomagalo zwalczyc mutanty wirusa. Zwykle mutant odporny
na jeden z lekow jest wrazliwy na inny lek. W wiekszosci przypadkow
okolo 6-miesieczna kuracja obnizala ilosc czasteczek wirusa HIV we krwi
do poziomu nie wykrywanego poprzez obecnie stosowane metody. Jest to
bardzo wazne osiagniecie chocby ze wzgledu, na to, ze pacjenci o
mniejszej ilosci wirusa pozniej zapadaja na syndrom AIDS.
Rownolegle z zatwierdzeniem nowych lekow grudzien 1995 przyniosl wazne
odkrycie o naturze oddzialywania wirusa HIV z komorkami ludzkimi. Jak
dotad nie bylo wyjasnione, dlaczego objawy AIDS wystepuja zwykle dopiero
po 6-10 latach od chwili zakazenia wirusem HIV. Grupa z Uniwersytetu w
San Francisco zaproponowala, ze czesc bialych krwinek moze wytwarzac
czynnik biologiczny blokujacy replikacje wirusa HIV. 15 grudnia 1995
badacze z NCI w USA i Instytutu w Mediolanie, Wlochy opublikowali
odkrycie czynnika blokujacego infekcje wirusem HIV. Okazaly sie nim trzy
spokrewnione i wspolnie dzialajace chemokiny. Chemokiny sa podgrupa
cytokin i sa bialkami wytwarzanymi w odpowiedzi na zranienia lub
pojawienie sie obcych czynnikow wewnatrz organizmu. Ich rola jest
przyciagniecie bialych krwinek do miejsc zapalnych w organizmie.
Odkrycie oddzialywania chemokin z HIV ulatwilo rozwiazanie innego
problemu zwiazanego z zakazenia HIV. Do tej chwili wiedziano, ze wirus
moze przylaczyc sie do powierzchni komorek jedynie w specyficznych
miejscach. Warunkiem koniecznym bylo wystepowanie specyficznego bialka
nazywanego CD4. Jednakze nie bylo to warunkiem wystarczajacym do
wiazania sie wirusa. Wplyw chemokin na opoznienie wystapienia choroby
zasugerowal, ze wirus wiazac sie do komorek moze potrzebowac jednego z
receptorow ,do ktorych takze przylaczaja sie chemokiny. Czerwiec 1996
roku przyniosl jednoczesnie 5 publikacji o wykryciu receptora chemokin,
nazywanego CCR5, jako miejsca wiazania sie wirusa w okresie poczatkowym
zakazenia. Niewiele wczesniej opublikowano rowniez dowody na odkrycie
innego bialka na powierzchni komorek, do ktorego przylacza sie wirus w
pozniejszych etapach infekcji. Bialko to nazywane CXCR4, rowniez okazalo
sie receptorem chemokinowym. Wyniki te wykazaly, ze chemokiny wiazac sie
do wspomnianych receptorow blokuja ewentualne przylaczanie sie czastek
wirusa do powierzchni komorek. Rola receptorow chemokin w przylaczaniu
sie wirusa HIV do komorek rowniez zostala potwierdzona poprzez odkrycie,
ze ludzie z defektami w tych receptorach sa odporni na zakazenie wirusem
HIV.
Wnioskiem z wplywu chemokin na zapobieganie zakazenia wirusem HIV moze
byc wytworzenie nastepnego typu srodkow medycznych. Jedna z mozliwosci
jest podwyzszenie syntezy chemokin wewnatrz organizmu, by skuteczniej
zablokowac rozwoj wirusa. Innym rozwiazaniem bylaby produkcja sztucznych
chemokin, ktore by blokowaly dostep wirusa do receptorow i jednoczesnie
nie mialyby "skutkow ubocznych" chemokin jakim jest wystapienie
zapalenie w miejscu dzialania chemokin.
Mimo wspomnianych znacznych postepow w zrozumieniu i zwalczaniu wirusa
HIV, nastroje na niedawnej konferencji o AIDS (styczen 1997) nie byly
triumfalne. W dalszym ciagu nikt nie moze stwierdzic, ze jest w stanie
zapobiec lub wyleczyc infekcje wirusem HIV. Czas sprawdzania nowych
lekarstw jest jeszcze za krotki by wyciagnac glebsze wnioski. Obecne
kuracje wymagaja przyjmowania znacznej ilosci lekarstw przez czas
szacowany na 2-3 lata by ewentualnie usunac wirus z organizmu.
Jednoczesnie nawet stosowanie 3 roznych lekow nie zawsze zapobiega
pojawieniu sie mutantow odpornych na te leki. Z drugiej strony, nowe,
silniejsze lekarstwa czekaja na zatwierdzenie i moga one pomoc w
przypadku mutacji wirusa. Nadzieja nie gasnie.
Zrodla:
1. Science vol. 274, str.1987-1989 i vol. 275, str.615-616
2. http://hivinsite.ucsf.edu
--
Jerzy Osipiuk
________________________________________________________________________
Izabella Wroblewska
AUTENTYZM ZABYTKOW
==================
Studiujac stykalam sie z pojeciem "autentyzm zabytkow", ktorego
znaczenie w owym czasie nie budzilo zadnych watpliwosci. Prawdziwy byl
pomnik kultury, ktory przez stulecia zachowal oryginalny material z
jakiego go zbudowano, tzn. autentyczne musialy byc np. kamienie, cegly,
czy bele drewna. To bylo naturalne.
Jakis czas temu europejscy konserwatorzy zabytkow zaczeli napotykac na
niezrozumienie tego terminu poza naszym kontynentem. Dla innych obszarow
kulturowych autentycznymi sa tez zabytki nawet wtedy, gdy od czasu ich
powstania wiele razy wymieniono zuzyte elementy konstrukcji na nowe, nie
pozostawiajac ani jednego oryginalnego.
Problem ten porusza Jolanta Zarembina w "Rzeczpospolitej". Uwaza ona, ze
roznice wynikaja z odmiennych religijnych i filozoficznych tradycji.
Nasze myslenie o zabytkach uksztaltowal jej zdaniem kult relikwii
chrzescijanskiego Zachodu, wschodnie zas - wiara w reinkarnacje. Dla
ludzi Zachodu najwazniejsze bylo przekonanie, ze zachowany szczatek
nalezal kiedys do swietego. Decydowala prawda materii. Taki sposob
myslenia przeniosl sie z czasem na zabytki jako relikwie historii.
Okazuje sie, ze trzy czwarte populacji ludzkiej nie ma w swoich jezykach
odpowiednika europejskiego "autentyzmu" i nie rozumie dlaczego
Europejczycy tak upieraja sie przy zachowaniu zabytkowej substancji. We
wschodniej tradycji najbardziej istotne jest na przyklad zachowanie tej
samej formy i funkcji. Dla Chinczykow, stanowiacych przeciez jedna
czwarta populacji swiata, europejskie pojecie "autentyzmu" kloci sie z
wierzeniami, z buddyzmem. Naszej filozofii konserwatorskiej nie
akceptuja tez kraje arabskie.
Punktem zapalnym konsrewatorskich dyskusji stala sie Lista Swiatowego
Dziedzictwa Kultury. Konwencje o Swiatowym Dziedzictwie podpisano juz
ponad 20 lat temu, umieszczajac w niej warunek wpisania na liste, ktorym
byla wlasnie "autentycznosc". Pojecie "autentycznosci" interpretowano
poczatkowo tak, jak rozumie je obszar kulturowy Zachodu - czyli jako
zachowanie materialu.
Nie bylo to jednak dla duzych obszarow zniszczonej wojna Europy
korzystne. Wielu konserwatorow europejskich kontestowalo na przyklad
odbudowe warszawskiej Starowki. Starowka zostala w koncu (w 1980 r.)
umieszczona na liscie swiatowego dziedzictwa, ale byl to wyjatek w
niemalym stopniu spowodowany owczesna sytuacja polityczna.
Kiedy Francuzi zglosili na liste swiatowego dziedzictwa zamek w
Carcasonne, poczatkowo uslyszeli, ze skoro zamek zostal przebudowany w
XIX wieku, nie mozna uznac go za autentyczny. Na szczescie pozniej
przyjeto za zasade, ze XIX wieczna przebudowa jest warta ochrony i
dzisiaj Carcasonne figuruje juz na prestizowej liscie.
Sprawa "autentyzmu" zabytkow stala sie przyczyna miedzynarodowego
konfliktu w 1988 roku na posiedzeniu Komitetu Swiatowego Dziedzictwa w
Paryzu, kiedy odrzucono japonski wniosek o wpisanie na liste jednej ze
swiatyn. Japonczycy uwazali, ze w ich rozumieniu swiatynia jest
autentyczna, skoro odtworzono jej konstrukcje i wszystkie detale, oraz
zachowano te sama funkcje. Ostro zaprotestowali.
Konsolidujacy sie po wojnie miedzynarodowy ruch ochrony zabytkow byl
przez dlugie lata zdominowany przez Europejczykow. Na weneckim kongresie
architektow i technikow konserwacji w 1964 roku uchwalono dokument
koncowy, zwany w srodowiskach konserwatorow "Karta wenecka". Do dnia
dzisiejszego stanowi on punkt odniesienia wszelkich dzialan
konserwatorskich na swiecie. W ostatnich kilkunastu latach obserwuje sie
jednak zachwianie europejskiej hegemonii.
Na przestrzeni ostatnich 30 lat miedzynarodowe organizacje przyjely
nowych czlonkow z obszarow rozwijajacych sie. Dzis ich przedstwiciele
maja wiekszosc i coraz czesciej decyduja o polityce konserwacyjnej. Dzis
juz dobrze wszyscy wiemy, ze pojecie "autentyzmu" konserwatorskiego jest
relatywne. Mozna sie spodziewac, ze za pare lat ustali sie obszar pojec
i metod wspolnych dla calego swiata. Regionalne obszary kulturowe beda
sie w ten wspolny obszar wpisywac, zachowujac swoj odrebny charakter.
W 1993 roku w Colombo na Sri Lance ogloszono oficjalnie koniec
europejskiej hegemonii. W dokumencie koncowym zgromadzenia generalnego
ICOMOS (*) stwierdzono wprost, ze zachodnia filozofia konserwatorska nie
ma wymiaru uniwersalnego. Beda wiec tworzone regionalne karty
konserwacji zabytkow dla poszczegolnych obszarow kulturowych.
W grudniu 1994 roku na specjalnie w tym celu zorganizowanej konferencji
w dawnej stolicy Japonii - Nara, przez bity tydzien dyskutowano nad
znaczeniem slowa "autentyzm" w odniesieniu do konserwacji zabytkow. W
dokumencie koncowym mowi sie o materii, formie, funkcji i tradycji - a
wiec o wszystkich czynnikach.
W konsekwencji w dwu ostatnich latach pojawila sie tendencja uznawania
za zabytki obiektow, ktore jeszcze niedawno nie bylyby w ogole brane pod
uwage przez konserwatorow europejskich. Ta tendencja oceniana jest w
Europie jako niebezpieczna. Rozwijajacy sie przemysl turystyczny zaczyna
coraz czesciej ingerowac w wyglad zabytkow. Czego sie nie robi dla
przyciagniecia jak najwiekszej ilosci turystow.
Drugim powodem ingerencji w wyglad zabytkow bywa chec wskrzeszenia
zamierzchlej wspanialosci kraju. Dotyczy to w pierwszym rzedzie krajow
rozwijajacych sie, gdzie widoczna jest tendencja budowania "nowych
zabytkow".
Jolanta Zarembina przypomina w "Rzeczpospolitej", ze filozofia
zachodnioeuropejska jest dla konserwatora dziel sztuki najtrudniejsza,
bo trudno jest zachowac niszczona przez czas materie. Jednak wszystko na
to wskazuje, ze Europa pozostanie przy tej swojej filozofii. Ponosimy
ogromne koszty, zeby ja wyznawac, ale te wysilki per saldo oplacaja sie.
Tylko budowle zachowujace autentyczna substancje zabytkowa moga sluzyc
nowym generacjom jako pelnowartosciowe zrodlo badawcze nad historia
architektury i sztuki.
O problemach konserwacji zabytkow opowiedziala
Izabella
-------------------------------------------------------------
(*) - ICOMOS - Miedzynarodowa Rada Ochrony Zabytkow i Miejsc
Zabytkowych
________________________________________________________________________
Jurek Krzystek
CO JEST AUTENTYKIEM?
====================
Izabella poruszyla powyzej ciekawy dla mnie temat.
Zanim po raz pierwszy pojechalem do Japonii, ciekawila mnie bardzo
historia tego kraju, jak rowniez zachowane zabytki: najstarsze z nich,
swiatynie buddyjskie w pierwszej historycznej stolicy tego kraju, Narze,
mialy byc zbudowane pomiedzy V a VI w. n.e. i oczywiscie byly drewniane.
Sam sie siebie pytalem, jak to jest mozliwe. Odpowiedz znalazlem szybko
na miejscu: w swiatyniach tych ani kawaleczek drewna nie jest oczywiscie
autentyczny, bedac wymienionym wielkrotnie w ciagu dziejow. Co wiecej,
kazda z tych swiatyn choc raz sie doszczetnie spalila. Mimo tych
czastkowych, a czasem calosciowych remontow, kazdy budynek zachowal
swoj oryginalny ksztalt.
W tym momencie i mnie uwidocznila sie roznica w podejsciu europejskim a
azjatyckim, choc nie myslalem wowczas o czyms takim, jak chrzescijanski
kult relikwi czy orientalne koncepcje reinkarnacji.
Fundamentalna roznica w podejsciu do obiektu spelniajacego podobnie
wazna funkcje jak swiatynia czy kosciol jest taka, ze w Europie (a tym
bardziej Ameryce...) przy pierwszej potrzebie odnowienia czy
odremontowania takiego budynku nadawalo mu sie na ogol (do niedawna
przynajmniej) nowa forme wedlug wymagan aktualnie obowiazujacego stylu
architektonicznego. W USA idzie to jeszcze dalej: wiele skadinad
zasluzonych i funkcjonujacych jeszcze wartosciowych budynkow burzy sie
do gruntu, aby na ich miejscu postawic nowe (znana historia Pennsylvania
Station w Nowym Jorku, pieknej secesyjnej konstrukcji, ktora zburzono w
latach 50-tych, zeby postawic na jej miejscu betonowy Madison Square
Garden).
W ten sposob w Europie te miasta pozostaly pelne zachowanych
oryginalnych zabytkow z dawnych wiekow, ktore spelniaja co najmniej
nastepujace dwa warunki na raz: a) nie zostaly doszczetnie zniszczone w
jakims kataklizmie czy predzej wojnie i nie musialy sie odbudowywac, b)
dosc nagle zubozaly i nie mialy pieniedzy na przerobki w nowym a
powszechnie obowiazujacym stylu.
Przykladem niech beda Wlochy i niebywale w nich bogactwo architektury
romanskiej. Nie ma malego nawet miasteczka w Lombardii, w ktorym nie
byloby pieknie zachowanej romanskiej katedry, a czesto i innych budynkow
z podobnego okresu. Tylko niektore miasta, zwlaszcza Florencja i Rzym,
zachowaly swe bogactwo w pozniejszych, gorszych dla Wloch czasach, co
spowodowalo, ze dominuje w nich architektura renesansowa (Florencja)
badz barokowa (Rzym). W wypadku Rzymu charakterystyczne, a wyjatkowe jak
na Wlochy jest zburzenie wielkiej bazyliki Konstantyna na Watykanie,
zbudowanej nad domniemanym grobem Sw. Piotra w IV w. n.e. Na miejscu
zburzonego kosciola wzniesiono nowy, znany nam dzisiaj renesansowo-
barokowy, szczescie ze bardzo piekny, ale tez i szkoda ze ten
oryginalny sie nie zachowal.
Przykladem negatywnym mojej tezy niech bedzie z kolei Londyn, ktory
spalil sie gruntownie w drugiej polowie XVII wieku, a ze okres ten byl
okresem swietnosci gospodarczej Anglii, zostal w calosci odbudowany w
nowym, barokowo-klasycystycznym stylu, ktorego glownym architektonicznym
reprezentantem byl Christopher Wren.
A zreszta, co tu daleko siegac, wezmy Krakow: miasto, ktore nigdy nie
zostalo gruntownie zniszczone przez wojne, za to podupadlo dosc
gwaltownie w XVII-XVIII w. w wyniku czego nie mialo pieniedzy na
przerabianie swoich zabytkow i w efekcie tyle sie ich zachowalo w
ksztalcie niemal niezmienionym, albo niewiele zmienionym.
Przeciwienstwem niech bedzie Gdansk, ktory prosperowal znakomicie przez
caly ten okres i przybral ksztalt w zasadzie barokowy (choc nie
koscioly).
Wspomniane przez Izabelle francuskie Carcassonne jest z kolei przykladem
budzacej sie w XIX wieku swiadomosci, ze nie wszystko co nowe jest
koniecznie lepsze i ladniejsze. Za Napoleona III odbudowano od podstaw
nie tylko sredniowieczne mury tego miasta, ale np. rowniez slynny
rzymski akwedukt Pont du Garde niedaleko Nimes w Prowansji, figurujacy
dzis na niezliczonych pocztowkach jako zabytek. Zabytek? Tak, ale raczej
wedlug orientalnego podejscia do tych spraw.
Dzis, jak Izabela chyba potwierdzi, podejscie europejskie chyba sie
bezpowrotnie zmienilo. Ciekawy jest casus miasta Kolonia nad Renem i
tamtejszych kosciolow romanskich i preromanskich, z ktorych miasto to
jest rownie dumne jak ze swej katedry: otoz koscioly te przed ostatnia
wojna w ogole nie byly romanskie, tylko barokowo-nieokreslone,
przebudowane niezliczona ilosc razy (widac to dobrze na zachowanych
zdjeciach). Zniszczone niemal doszczetnie podczas bombardowan
lotniczych, zostaly odbudowane w stylu nie takim, w jakim byly do wojny,
lecz wczesno romanskim lub ottonskim (X w n.e.). Stara swiadomosc
buntuje sie przeciwko nazywaniu ich zabytkami, ale przeciez nie sposob
odmowic im piekna.
Wydaje mi sie, ze nowa swiadomosc powoli zaczyna docierac rowniez i za
ocean. Nowojorski Grand Central Terminal, czyli drugi obok Penn Station
wielki dworzec kolejowy z konca XIX w. nie poszedl jednak do rujnacji.
Podobnie najbardziej znana nowojorska sala koncertowa, Carnegie Hall,
wykupiona w ostatniej chwili z rak wlascicieli, ktorzy pragneli ja
zrownac z ziemia i na jej miejscu postawic parking. Pomyslec, ze na
inauguracji Carnegie Hall koncertem dyrygowal Piotr Iljicz Czajkowski...
Jurek
________________________________________________________________________
Malgorzata i Katarzyna Zajac
i
FRYDERYKI '96
=============
W sobote [5 kwietnia] ogladalismy w telewizji wielka gale zwiazana z
rozdaniem Fryderykow. Program trwal prawie 3 godziny. Przygotowano go
perfekcyjnie i realizowano w iscie oszalamiajacym tempie. Impreze
przeniesiono w tym roku z ciasnego Teatru Polskiego do przestronnej Sali
Kongresowej. Umozliwilo to "wpuszczenie" publicznosci, w przeciwienstwie
do dwoch poprzednich edycji Fryckow, gdzie na sali znajdowali sie
wlasciwie tylko "ludzie z branzy".
Po raz pierwszy artysci otrzymali w 23 kategoriach nowe, zmienione
statuetki. Krytykowanego tytulowego Chopina z diamentowym kolczykiem w
uchu i w plastikowych butach, zastapila figurka autorstwa Doroty
Dziekiewicz-Pilich. Jest to nagi chlopiec w sluchawkach na uszach i ze
skrzydlami zamiast ramion. Organizatorzy nazwali go"latajacym golasem".
Z krotkimi recitalami wystapili na scenie : Grzegorz Ciechowski, Justyna
Steczkowska, Tytus Wojnowicz, Robert Chojnacki, Robert Janson, grupy
Myslovitz, M.A.F.I.A., oraz raper K.A.S.A. w duecie z Maryla Rodowicz. W
utworze "To, co nas podnieca" wypadla ona naprawde bombowo. Pani Maryla
wykonala takze "przy okazji" kilka piosenek Agnieszki Osieckiej.
Dokladne wyszczegolnienie nominacji podala juz Malgosia. Dodamy teraz
tylko komentarz.
Publika goracymi owacjami opiniowala poszczegolne nominacje. Gdy zostal
wyczytany ulubieniec nastolatek "Piasek", czyli oczywiscie Andrzej
Piaseczny z zespolu "Mafia", rozlegl sie ogluszajacy pisk, a ochrona
miala powazne problemy z utrzymaniem grup fanek w przejsciach.
Justyna Steczkowska i Grzegorz Ciechowski najczesciej, bo po 4 razy
odbierali Fryderyki. Potem otrzymali w jednym z warszawskich pubow
jeszcze jedno wyroznienie - Zlota Plyte za sprzedaz w Polsce ponad 100
tys. egzemplarzy albumu "Dziewczyna Szamana". Ciechowski mowil w
wywiadzie telewizyjnym (cytat z pamieci)
Do szczescia brakuje mi jedynie swiadomosci, ze kiedys
uda sie nam z Justyna taki sukces powtorzyc. Choc realnie
patrzac bedzie to chyba niemozliwe. Ale teraz naprawde
ciesze sie.
Justyna w pelni zasluzyla na swoj sukces. Jest to wielka
artystka i na pewno bedzie obecna na naszej scenie przez
wiele lat. Ma w sobie ogromny potencjal energii.
Sporo smiechu wywolywaly okolicznosciowe wystapienia nagrodzonych. Na
przyklad cytowany wyzej Grzegorz Ciechowski przyznal tez, ze
"Ewa Omelnik - to ja"
bo to wlasnie on pod tym pseudonimem napisal teksty na plyte Justyny
Steczkowskiej.
Dowiedzialam sie, ze Ciechowski bedzie autorem tekstow i producentem
drugiej plyty Steczkowskiej, ktora ma sie ukazac w pazdzierniku.
Sama Justyna, jak zwykle naturalna i skromna, powiedziala (cytuje z
pamieci)
Nie spodziewalam sie takiego sukcesu i uwazam, ze nie nalezy
sie tym zbytnio ekscytowac, bo to jest tylko chwila, ktora
co prawda duzo mi daje, ale mija. I o tym pamietam.
Nie bede dlugo swietowac swojego sukcesu, juz jutro wracam
do pracy nad nowa plyta.
Ostro zareagowala slynaca z niewyparzonego jezyka solistka zespolu
O.N.A. Agnieszka Chylinska, ktora krzyknela pod adresem swoich
nauczycieli
"Fuck off, nienawidze was !!!"
Nie wiem, czy wiecie, ale Agnieszka zostala gwiazda, bedac jeszcze
uczennica szkoly sredniej. Nauczyciele, o ile mi wiadomo, bardzo
nieprzychylnie reagowali na jej kariere. Wiec dziewczyna rzucila szkole.
Ale nie podobal mi sie ten okrzyk. Przesadzila.
George Michael nie pofatygowal sie do Polski po nagrode za najlepszy
album zagraniczny, przyslal jednak mily list, zapowiadajacy wizyte w
Polsce.
Powszechnie uwaza sie, ze wielka fryderykowa przegrana zostala Anita
Lipnicka i zespol Varius Manx. Za niedoceniony uwaza sie tez zespol
O.N.A., ktory otrzymal jedynie 2 Fryderyki, a liczyl na wiecej.
W cieniu nagrod dla muzyki popularnej znalazly sie Fryderyki dla tworcow
muzyki powaznej. Tradycyjnie juz mowi sie o potrzebie zwiekszenia liczby
kategorii.
Kasia (przy wspolpracy siostry)
Pelna lista laureatow 'Fryderykow':
LAUREACI :
* wokalistka roku : Justyna Steczkowska
* wokalista roku : Andrzej Piaseczny (z zespolu O.N.A.)
* debiut fonograficzny : Justyna Steczkowska
* kompozytor : Robert Janson
* autor : Kasia Nosowska
* piosenka : "Oko za oko" (muz. Justyna Steczkowska,
sl. Ewa Omelnik,
wyk. Justyna Steczkowska)
* producent : Grzegorz Ciechowski
* aranzer : Grzegorz Ciechowski
* tworca/rezyser wideoklipu : Boleslaw Pawlica i Jaroslaw Szozda
("Oko za oko")
ALBUMY :
* Rock : "Bzzzzz" O.N.A.
* Pop : "Dziewczyna szamana" Justyna
Steczkowska
* Jazz : "Urbanator 2" Michal Urbaniak
* Piosenka poetycka : "Andergrant" Renata Przemyk
* Muzyka Taneczna : "Sax and Dance" Robert Chojnacki
* Muzyka Alternatywna : "Puk puk" Kasia Nosowska
* Muzyka Tradycji i Zrodel : "OjDaDana" Grzegorz Ciechowski
* Najlepszy Zagraniczny Album : "Older" George Michael
MUZYKA POWAZNA :
* Solowa : "Piano" (Bach, Beethoven, Webern) Piotr Anderszewski
* Kameralna : "Wieniawski" Bartlomiej Niziol (skrzypce), Waldemar
Malicki (fortepian)
* Symfoniczna : "Jerzy Maksymiuk/Polish Chamber Orchestra" (Jarzebski,
Bacewicz, Gorecki, Mozart)
* Wspolczesna : "Lutoslawski Piano Concerto/Symphony No3", Sinfonia
Varsovia, dyr. Wojciech Michniewski, Ewa Poblocka -
fortepian
* Dawna : "Psalmy" Ars Nova, Il Canto.
Malgosia i Kasia
________________________________________________________________________
Claudio Kutz
RE: NARCISO YEPES
=================
(List do redakcji)
Dzien dobry,
Przede wszystkim chcialbym pogratulowac z okazji DOSKONALYCH Spojrzen i
podziekowac osobom, ktore przez te kilka ostatnich lat staraja sie o ich
utrzymanie oraz wydawnicza ciaglosc. Jeszcze raz gratuluje i dziekuje za
to ze mieszkajac od kilkunastu lat poza granicami Polski i nie majac
praktycznie do czynienia z jezykiem polskim, moge sie dowiedziec o tylu
interesujacych rzeczach i tematach.
Jednoczesnie, moja skromna osoba, pragnalbym dolozyc cegielke do
artykulu o Narciso Yepesie z numeru 149. Mianowicie, od
kilku lat mieszkam i pracuje w Hiszpanii (po skonczeniu studiow i
przeprowadzce z Ameryki Polnocnej do Europy) i faktycznie calkiem
niedawno zmarl Senor Yepes. Otoz, co mnie zaskoczylo, to fakt, ze
nazwisko zony Yepesa brzmi bardzo polsko. Mianowicie, Marysia .... hm
nazwiska nie pamietam. Postaram sie to odnalezc...
Claudio
_________________________________________________________________________
Jacek Arkuszewski
RE: PAUL SACHER
===============
(List do redakcji)
Pragne dorzucic pare dodatkowych informacji o Paulu Sacherze
wspomnianym w "Spojrzeniach" nr 150 z okazji nadania mu doktoratu
honoris causa krakowskiej Akademii Muzycznej.
Byl przyjacielem i mecenasem wybitnego kompozytora polsko-szwajcarskiego
Konstantego Regamey, ktory czesto goscil w Sachera podbazylejskiej
rezydencji stanowiacej rodzaj domu pracy tworczej kompozytorow. Paul
Sacher poza swoja kariera muzyczna zapisal sie jako wybitny
przemyslowiec. Mlody dyrygent, nie posiadajacy zadnego wiekszego
wlasnego majatku, ozenil sie z panna Hoffmann, spadkobierczynia firmy
farmaceutycznej Hoffmann-La Roche. Poza dyrygentura zajal sie rowniez
interesami firmy i doprowadzil ja do obecnego, kwitnacego stanu. Sacher
zalicza sie do 10 najbogatszych Szwajcarow, zajmujac nadal bodaj czy nie
pierwsze miejsce: jest oceniany na 5 do 10 miliardow frankow. Byl
mecenasem nie tylko w dziedzinie muzyki. Swoje zbiory malarstwa oceniane
na wieleset milionow dolarow ofiarowal Muzeum Sztuki w Bazylei i nadal
zakupuje dlan nowe dziela. Dzieki temu owe muzeum posiada jedno z
nawybitniejszych zbiorow malarstwa i rzezby w tej czesci Europy; od
Cranacha, Holbeina i Duerrera po Doeblina, francuskich impresjonistow,
Hodlera, braci Giaccomettich oraz Klee i innych wspolczesnych malarzy.
Paul Sacher nie uznaje mleka, kawy i herbaty i pija wylacznie szampana
"Taitinger". Byc moze, ze ze wzgledu na wiek obecnie z tego zrezygnowal.
Jacek Arkuszewski
_________________________________________________________________________
Wszystkie artykly drukowane w "Spojrzeniach", z wyjatkiem specjalnie
zaznaczonych, ukazaly sie poprzednio na liscie dyskusyjnej
"Papirus". Informacje o tej liscie dostepne od T. K. Gierymskiego
.
Redakcja "Spojrzen": [email protected], oraz
[email protected]
Serwer WWW: http://k-vector.chem.washington.edu/~spojrz
Adresy redaktorow: [email protected] (Jurek Krzystek)
[email protected] (Mirek Bielewicz)
Copyright (C) by J. Krzystek (1997). Copyright dotyczy wylacznie
tekstow oryginalnych i jest z przyjemnoscia udzielane pod warunkiem
zacytowania zrodla i uzyskania zgody autora danego tekstu.
Poglady autorow tekstow niekoniecznie sa zbiezne z pogladami redakcji.
Numery archiwalne dostepne przez WWW i anonymous FTP z adresu:
k-vector.chem.washington.edu, IP # 128.95.172.153.
_____________________________koniec numeru 151__________________________